Metaverse kavramı ilk kez Neal Stephenson’ın 1992 yılında yayımladığı bilimkurgu romanı Snow Crash’de ortaya çıktı, teknolojinin gelişmesiyle birlikte çevrimiçi 3 boyutlu kurgusal bir dünya yaratıldı. “Meta-evren”in kısaltması olan metaverse, gerçek ve sanalın bir bilim kurgu vizyonunda birleştiği ve insanların farklı cihazlar arasında hareket etmesine ve sanal bir ortamda iletişim kurmasına izin verdiği dijital bir dünya. İnsanların avatar denilen kişiliğinin grafiksel bir temsili ile hareket edebildiği, arsa dahi satın alabildiği metaverse, sanal dünyada vakit geçirenlerin uğrak yeri haline geldi.
“Meta-evren”in kısaltması olan metaverse, gerçek ve sanalın bir bilim kurgu vizyonunda birleştiği ve insanların farklı cihazlar arasında hareket etmesine ve sanal bir ortamda iletişim kurmasına olanak sağlayan ortam olarak hayatımıza girdi. Metaverse evreninde vakit geçirenlerin odağında ise son zamanlarda meta araziler satın almak var. ABD’li “sanal emlak şirketi” Metaverse Group, Eyfel Kulesi, Gize Piramitleri, Central Park, Çin Seddi gibi tarihi yapıları ve bölgeleri sanal olarak satmaya başladı.
METAVERSE NEDİR?
“Meta-evren”in kısaltması olan metaverse, gerçek ve sanalın bir bilim kurgu vizyonunda birleştiği ve insanların farklı cihazlar arasında hareket etmesine ve sanal bir ortamda iletişim kurmasına izin verdiği dijital bir dünya. Pratik anlamda, artırılmış ve sanal gerçeklik ürün ve hizmetlerini ifade ediyor.
Terim; insan topluluğunun avatarlar biçiminde etkileşime girebileceği, fiziksel gerçekliğe paralel bir siber uzayı belirtiyor. Konsept, yazar Neal Stephenson tarafından 1992 bilim kurgu romanı “Snow Crash”de ortaya atılmış. Paylaşılan çevrimiçi alan da fiziksel, artırılmış ve sanal gerçekliğin birleştirilmesini ifade eder. Teknoloji blog’u Verge ise, metaverse’in kısmen gelecek için bir rüya ve kısmen de halihazırda devam etmekte olan değişiklikleri kapsüllemenin bir yolu olduğunu söylüyor.
Bazı video oyunu toplulukları, Roblox (çocuklar ve gençler tarafından yaratılan sayısız oyunu içeren bir platform) veya Fortnite gibi, meta-evrenlerin tohumlarını zaten yarattılar. Hatta nisan ayında Fortnite’ta avatar olarak karşımıza çıkan rapçi Travis Scott’ın verdiği beş sanal konseri 12 milyondan fazla oyuncu takip etti.
NE ZAMAN HAYATA GEÇER?
Facebook Reality Labs’ı yöneten Andrew Bosworth, “Bu ürünlerin çoğu ancak önümüzdeki 10 ila 15 yıl içinde tamamen hayata geçirilecek” diyor. Ve Snow Crash tarzı bir çevrimiçi dünyayı çalışır duruma getirmek için üstesinden gelinmesi gereken birçok teknik engel olduğunu belirtiyor.
METAVERSE ARSA SATIN ALAN SAYISI ARTTI
Bitcoin, NFT ve Metaverse derken gerçekliğin ve sanalın birbirine girdiği yepyeni bir dijital evrende hızla ilerliyoruz. Bu dünyada vakit geçirenlerin odağında ise son zamanlarda sanal oyun platformu MANA’da meta araziler satın almak var.
Michael Gord da meta araziler konusunda çevresinin pek de beklemediği bir parlama gösterdi.
Michael Gord, 2012’de “Bitcoin’in Yükselişi ve Düşüşü” başlıklı Wired makalesini okudu. Altı aylık yoğun bir araştırmadan sonra, Bitcoin’in dünyadaki en heyecan verici teknoloji olduğuna karar verdi. O zamandan beri Gord, blok zincir teknolojisinin ve kripto para birimlerinin toplu olarak benimsenmesini hızlandırmaya odaklandı, ancak bu her zaman kolay olmadı.
Gord, Insider’a verdiği bir röportajda, “Tüm profesyonel kariyerim boyunca arkadaşlarım, ailem ve herkes deli olduğumu söyledi” diyor.
TARİHİ YERLER METAVERSE’DE SATIŞTA
ABD’de sanal emlak şirketi Metaverse Group, SuperWorld isimli bir sanal alışveriş mağazasına yatırım yaptı. Fakat SuperWorld isimli platformda öne çıkan tarihi yapıların satış fiyatları ise dikkat çekti.
1 milyon dolara yatırım yapılan SuperWorld isimli platformda Central Park’tan Eyfel Kulesi’ne, Çin Seddi’nden Gize Piramitleri’ne kadar birçok tarihi ve önemli yapı ve alan kripto para ile satın alınabiliyor. SuperWorld’un internet sitesine bakıldığında ise Dünya haritası dijital olarak görülürken, artırılmış gerçeklik özelliğinin de bulunduğu görülüyor.
Platformun internet sitesinde öne çıkarılan yerler arasında Türkiye’den de tarihi bir yapı var. SuperWorld’ün öne çıkardığı tarihi yapılardan biri de Sultanahmet Camisi oldu. Bu haberin yazıldığı sırada 0.1 Ethereum’a (yaklaşık 334 dolar) satışta olan Sultanahmet Camisi’ni satın almak için ise uyumlu cüzdan gerekiyor.
Fakat sitede daha farklı konumlara bakıldığında Türkiye’den başka tarihi yapıların da satışta olduğu görülüyor. Sultanahmet Camisi’nin hemen yanındaki Ayasofya Camisi’nin 100 Ethereum’a (334.396 dolar) satıldığı görülüyor. Öte yandan platformdaki diğer noktaların da 0.1 Ethereum’a satışta olduğu görülürken Türkiye’de Ayasofya Camisi’nin en yüksek fiyata satışta olduğu kayıtlara geçti.
FACEBOOK, META OLDUĞUNDAN BERİ DAHA ÇOK REVAÇTA
Bir zamanların niş metaverse arazi satın alma ve satma fikri, Facebook’un kurumsal adını Meta olarak değiştirmesi ve değiştirilemez tokenlerdeki patlama nedeniyle son zamanlarda daha yaygın hale geldi. Sanatçıların performans gösterebileceği, markaların reklam verebileceği ve işletmelerin toplantılara ev sahipliği yapabileceği metaverse arazileri son zamanlarda rekor işlem hacimleri gördü.
DappRadar’a göre, yalnızca geçen hafta, sandbox (SAND), CryptoVoxels ve Somnium Space dahil olmak üzere NFT’ler olarak 100 milyon dolardan fazla metaverse arazisi satıldı.
Tokens.com’a yüzde 50 hissesini 1,7 milyon dolara satan Gord’un firması Metaverse Group, geçen hafta 2,43 milyon dolara bir dijital arazi satın aldı. Aynı hafta, bir başka sanal arazi arsası, oyna-kazan platformu olan Axie Infinity’de 2,3 milyon dolara satıldı.
SANAL ARAZİLERE NEDEN MİLYON DOLARLARA SATILIYOR?
Sanal gayrimenkul yatırımlarındaki ani patlama, birçok yatırımcıyı spekülatif ve sürdürülemez olarak etkiliyor, ancak Gord, trendin henüz çok yeni olduğunu ve sanal arazi satın almanın, internetin ilk günlerinde bir web sitesinin piksellerini satın almakla neredeyse eşdeğer olduğunu söyledi:
“Reklam alanı yerine, o alanın sahipliğini gerçekten satın alabilseydiniz ve Facebook veya dünyadaki gerçekten baskın ağlar olmaya devam edecek web sitelerinden gayrimenkul satın alabilseydiniz bu paha biçilemez olurdu.”
Gord, bu alanı 2017’deki ilk madeni para arzı çılgınlığı sırasında keşfetti, ancak teknolojinin o sırada olgunlaşmamış olması nedeniyle bu alanda çalışmayı erteledi. 2020’nin başlarında, pandeminin insanları zamanlarının çoğunu çevrimiçi geçirmeye nasıl yönlendirdiğini gören Gord, MANA’yı yaklaşık 2 sentten satın almaya başladı. New York’ta cuma öğleden sonra 4.2 dolardan işlem gören token, CoinGecko fiyatlandırmasına göre geçen ay yüzde 34 ve geçen yıla göre de yüzde 4.493 arttı.
Gord, Facebook, WeChat ve WhatsApp’ı geride bırakarak dünyanın en değerli sosyal ağı olmak için iddialı bir duruş sergiliyor; çünkü onun keşfi sadece bir iletişim aracı olarak işlev görmeyecek. Gord, bu yeni alan için şunları söylüyor:
“Metaverse’de moda şovları, konserler veya konferanslar yapıyorsak, bu kısa vadede on binlerce insanı çekecek. Orta ve uzun vadede, on milyonlarca insanın bu deneyimlere imza atması makul bir ihtimal.”
30 KAT ARTIŞ YAŞANDI
Gord, Decentraland’da kullanıcı sayısının yıl başında 16.000’den kasım sonunda 30 kattan fazla artarak 384.000’e çıktığını gördü.
Gerçek dünyaya yatırım yapan ticari gayrimenkullerde olduğu gibi Gord ve ekibi, herhangi bir dijital mülk için teklif vermeden önce konumunu, yaya trafiğini, şehir merkezine yakınlığını, geçmiş işlemlerin değerini ve arsaların boyutunu değerlendiriyor.
Şirket, metaverselerde daha fazla moda şovu düzenlemeyi ve NFT giyilebilir ürünlerini sergileyebilecek mavi çipli markalara alanlar kiralamayı planlıyor: “Her gün kiralama konusunda bize ulaşan yüzlerce insan var.”
Gord, “Metaverse’deki potansiyelin 16 ayda 200x olduğunu düşünüyorum. Yani, bu en az internet kadar büyük olmalı.”
Immutable Holdings CEO’su Jordan Fried, Insider’a “Bu bir balon mu? Kesinlikle. Herhangi bir konut balonu gibi bir balon” diyor. Ve sözlerine şöyle devam ediyor:
“Bir NFT olmasa bile birinin Roblox oyununda sanal bir Gucci çantası için 4.000 dolar harcamaya istekli olması mantıksız görünmemeli. Roblox’ta çok fazla zaman harcıyorsanız, gerçek hayatta bir Rolex veya Gucci çantası takmak gibi statü gösteren güzel bir eşyayı gerçekten istersiniz.”
METAVERSE EVRENİNE DOKUNMA DUYGUSU GELİYOR
Artık Meta çatısı altına giren Facebook, metaverse’nin geleceğini araştırırken, aynı zamanda onu alternatif bir dünya haline getirmek için daha fazla araç ve ekipman geliştirmeye çalışıyor. Son olarak giyildiğinde kullanıcıların bu alternatif dünyadaki şeylere dokunmasını sağlayacak dokunsal bir eldiven üzerinde çalıştığını duyurdu.
Meta, “Sanal dünyada gerçek dünyadaki kadar hünerli olamayız” itirafında bulunsa da bu eldivenlerle bu durumu değiştirmeye çalışıyor. Bilgisayarın kullanıcının el hareketlerini anlamasına ve yansıtmasına yardımcı olurken, eldivenler ayrıca basınç, doku ve titreşim gibi şeyler için bir dizi karmaşık, nüanslı duyumlar üreterek kullanıcıya deneyim sağlamayı hedefliyor.
Meta, kullanıcıların eldivenle yaşayacakları deneyimi şu şekilde özetliyor: “Ultra gerçekçi 3D avatarla sanal bir 3D bulmaca üzerinde çalıştığınızı hayal edin. Masadan sanal bir yapboz parçası aldığınızda, parmaklarınızın hareketini otomatik olarak durdurur ve elinizde olduğunu hissedersiniz. Parçayı daha yakından incelemek için tutarken kenarlarının keskinliğini ve yüzeyinin pürüzsüzlüğünü hissediyorsunuz, ardından yerine oturttuğunuzda tatmin edici bir çıtırtı geliyor.”
Reality Labs araştırma direktörü Sean Keller, duyum yaratmak için birden fazla minyatür motor kullanmak yerine, mikroakışkanlar kullandığını söylüyor. Bu da malzemenin sertliğini değiştirmede yardımcı oluyor.
Ancak fiziksel bir nesnenin yokluğuna rağmen kendi algısal yeteneklerimizle fiziksel duyum oluşturmamız mümkün. UX araştırma bilim müdürü Sophie Kim beynimizin bu konuda oldukça iyi olduğunu belirtiyor: “Doğal olarak, sadece biraz dokunsal sinyal, birkaç görsel uyarıcı ve bir işitsel sinyal dokunuşu birleştirmek, beyni elimizde gerçekten bir nesne olduğuna ikna etmek için yeterli olabilir.”
Metaverse için geliştirilen eldivenleri Mark Zuckerberg de kendi Instagram profilinde paylaşarak şu satırlara yer verdi: “Meta’nın Reality Labs ekibi, Metaverse’de gerçekçi bir dokunma hissi yaratmak için dokunsal eldivenler üzerinde çalışıyor. Bir gün sanal nesnelere dokunduğunuzda doku ve baskı hissedebileceksiniz.”
MİCROSOFT METAVERSE OFİSİ KURUYOR
Şirket metaverse dünyasını ofis yaşamına getirmeye hazırlanıyor. Corona virüsü salgınıyla beraber uzaktan çalışma modeli yaygın olarak tercih edilirken, video konferans uygulamaları da sıklıkla kullanılır oldu.
HAREKETLERİNİ SERGİLEYECEK
Microsoft, video konferans uygulaması Teams’te sanal ve gerçek dünyayı bir arada kullanacağını duyurdu. Buna göre Teams üzerinden toplantıya katılan çalışanlar, kamera görüntüsü yerine üç boyutlu avatarlarını ya da animasyonlarını kullanabilecek. Kişinin kendi hareketlerini avatar üzerinden sergileyebileceği bu yeniliğin, çalışanların kendilerini daha rahat hissetmesi açısından önemli olduğu belirtildi.
250 MİLYON KİŞİ KULLANIYOR
Teams ekibinin başındaki isim olan Jared Spataro, Financial Times’a yaptığı açıklamada, “Dünya genelinde 250 milyon kişi Teams kullanıyor. Avatarların sunumu, metaverse elementlerinin gerçek olduğunu gösteriyor” dedi.
METAVERSE DÜNYASININ ALFABESİ
Metaverse dünyasının kendine has ögeleri bulunuyor. Bunların bazılarına bir süredir aşinayız.
Bu terimlerden bazıları birbirinin yerine de kullanılıyor. Bazı deneyimler gerçekliğin çeşitli versiyonlarını karıştırır; örneğin, Horizon Workrooms, sanal bir toplantıya katılmak için bir Oculus Quest 2 kulaklığı gerektirir, ancak iş arkadaşları video konferans yoluyla da katılabilir.
Artırılmış gerçeklik: Bu teknoloji, gerçek dünyayı baz alır ve bilgisayar tarafından oluşturulan görüntüler de ekler. Perakendeciler bunu, yeni bir kanepenin bir müşterinin oturma odasında nasıl görüneceğini göstermek için kullanır.
Meatspace: Siber uzayın veya sanal ortamın aksine fiziksel dünya.
Mixed reality: Karma gerçeklik, gerçek nesneler gibi görünen ve hareket eden sanal nesnelerin eklenmesiyle gerçek dünyanın bir görünümünü tanımlar. Kullanıcılar hem sanal nesnelerle hem de gerçek nesnelerle etkileşime girebilir.
Multiverse: Çoklu evrenin genel tanımında genellikle birbirinden bağımsız olarak çalışan birçok farklı evrene atıfta bulunulur. Teknoloji/internet/sosyal medya bağlamında bu, Facebook, Minecraft, Instagram, Twitch, Roblox, Fortnite, Discord ve insanların sosyalleştiği, oyun oynadığı, alışveriş yaptığı diğer tüm sanal sosyal medya ve oyun yerleri. Teoride, metaverse tüm bu çoklu evrenleri tek bir yerde toplayabilir.
Virtual reality: Sanal gerçeklik, kulaklık gerektiren sürükleyici bir deneyimdir. Kullanıcıları farklı dünyalara götüren sanal gerçeklik oyunları ve gerçek dünyada geçen eğitimler bulunuyor.
