Doğalgaz, elektrik ve akaryakıtta zam yağmuru, işletmeleri ve vatandaşı isyan ettirdi. Hem faturalar kabardı hem de artan ithalat faturası Merkez Bankası’nın rezervlerini ve cari dengeyi vurdu.
2022 yılına hükümetin doğalgaz ve elektrikte yaptığı dev zamlarla giren Türkiye, yüksek faturalarla sallanıyor.
Dünyada yükselen fiyatlara içeride hızla artan döviz kurlarının eklenmesi, doğalgazda, elektrikte ve akaryakıtta faturaları patlattı.
Yüksek faturalara, İran’ın gazı kesmesi ve özelleştirilen elektrik dağıtım şirketlerinin Isparta’da olduğu gibi sert kış koşullarına karşı gerekli yatırımı yapmaması eklenince kriz ve tepkiler büyüdü.
Ülkenin batısından doğusuna kadar birçok ilde yüksek faturalara tepkiler sokağa taşıyor.
Resmi enflasyonun da yüzde 48,7 ile 20 yılın zirvesine çıkmasında etkili olan yüksek enerji fiyatları, hem işletmelerin ve hanelerin faturalarını hem Merkez Bankası rezervlerini hem de ülkenin cari işlemler dengesini vuruyor.
GAZ, ELEKTRİK VE AKARYAKITTA ZAM YAĞMURU
Pandeminin ilk aylarında dibe vuran enerji fiyatları, kısılan arz, artan talep ve jeopolitik gerilimlerle birlikte hızla arttı.
2020’nin Nisan ayında 20 doların altını gören Brent petrolün varil fiyatı, bugün 94 dolarla son 8 yılın zirvesini gördü.
Benzinin küresel fiyatı son bir yılda galon başına 1,63 dolardan yüzde 66 artışla 2,70 dolar oldu.
7 Şubat 2021’de 6,59 TL olan İstanbul’da motorinin litre fiyatı, bugün 14,60 seviyesinde bulunuyor. Motorinde yıllık zam oranı yüzde 122’ye ulaşırken, zamların önümüzdeki aylarda devam etmesi bekleniyor.
TÜİK’e göre, hanelerin doğalgaz faturası, Ocak 2022’de bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 43 oranında zamlandı. Son 4 yıldaki zam oranı ise yüzde 140 oldu.
Yine TÜİK’e göre, hanelerin elektrik faturası da son bir yılda yüzde 95, son dört yılda ise yüzde 247 oranında arttı.
BOTAŞ, sanayide doğalgaz tarifesine sadece son bir yılda yüzde 435 oranında zam yaptı.
MERKEZ’DEN BOTAŞ’A REKOR SATIŞ
Doğalgaz fiyatlarının artmasına içeride tüketim artışı da eklenince, BOTAŞ’ın ithalat faturası da arttı.
Döviz kurları üzerinde baskı yaratmaması için BOTAŞ’ın ihtiyaç duyduğu döviz büyük oranda Merkez Bankası’ndan karşılanınca sadece son üç ayda rezervden döviz satışı 9,7 milyar doları aştı.
Kasımda 2,2 milyar dolar, aralıkta 3,4 milyar dolar olan TCMB’nin BOTAŞ’a döviz satışı, aralıkta 4,2 milyar dolara yükselerek rekor tazeledi.
Böylece TCMB’nin kur korumalı mevduat ve ihracat kaynaklı rezerv gelirlerinin önemli bölümü, enerji ithalatında kullanılmış oldu.
ENERJİ İTHALATI CARİ DENGEYİ BOZDU
2022 yılı Ocak ayında dış ticaret açığı, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 240,7 artışla 10,4 milyar dolara yükseldi.
Enerji ürünlerinin de içinde yer aldığı hammadde (ara malları) ithalatının bu dönemde yüzde 70,7 artışla 23,5 milyar dolara yükselmesi, dış ticaret açığındaki artışta etkili oldu.
2020’de 28,9 milyar dolara gerileyen Türkiye’nin enerji ithalatı için gösterge olan ‘mineral yakıtlar, mineral yağlar’ kalemindeki ithalat faturası, 2021’de yüzde 74,62 artışla 50,5 milyar dolara yükselmişti.
Artan enerji fiyatlarının etkisiyle kasımda cari denge 2,7 milyar dolar açık verirken, aralık ve ocak aylarında da yüksek enerji ithalatının cari dengeyi olumsuz etkilemesi bekleniyor.