Rusya Ukrayna arasındaki “soğuk” ilişki yakın tarihte ilk kez 2014 yılında savaşın eşiğine geldi. Rusya’nın Mart 2014’te Kırım’ı ilhak etmesiyle yükselen tansiyon, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Ukrayna’da yer alan Luhansk ve Donetsk Halk Cumhuriyetlerini bağımsız devletler olarak tanıdığını açıklamasıyla doruğa çıktı. Rusya ile Ukrayna arasında savaş 24 Şubat 2022 tarihinde sabaha karşı yerel saatle 05:50’de Donbas’a askeri harekatla başladı.
Uzun yıllar Sovyetler Birliği bünyesinde yer alan bir cumhuriyet olan Ukrayna, 1991 yılında bağımsızlığını ilan etti ancak buna rağmen Ukrayna’yı Rusya yanlısı hükümetler yönetti. Ukrayna Devlet Başkanı Zelenskiy birlikte Ukrayna’nın yüzünü batıya dönmesi, Putin tarafından hoş karşılanmadı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Donbas’ta Rusya yanlısı Donetsk ve Lugansk’ın bağımsızlığını tanımasıyla beraber tüm dünyanın gözü bu bölgeye döndü.
RUSYA UKRAYNA SAVAŞI SEBEBİ NEDİR, NASIL BAŞLADI?
Rusya ile Ukrayna arasında yaşanan gerilimlerin tarihçesi aslında Orta Çağa’a kadar gidiyor. Kriz dolu ancak ortak geçmiş nedeniyle Putin iki ülkeyi sık sık “tek halk” olarak nitelendiriyor.
1991 yılında Sovyet Birliği ardından Rusya, Ukrayna ve Belarus Bağımsız Devletler Topluluğu’nu kurdu. Rusya’nın bu birlik ile amacı hem nufüzunu devam ettirmek hem de ucuz doğal gaz arzı yoluyla ülkeleri yeniden kendisine bağlayabilmekti. Fakat Belarus, Moskova ile yakın bir ittifak kurarken, Ukrayna yönünü giderek Batı’ya doğru çevirdi.
İki ülke arasında “soğuk” ilişki 2014 yılında kritik eşiğe geldi. Ukrayna’da yaşanan otorite boşluğundan yararlanan Rusya Mart 2014’te Kırım’ı ilhak etti. Ukrayna’nın doğusundaki, Rusya sınırındaki Donetsk’te de Rusya’dan destek alan Rus yanlısı ayrılıkçılarla Ukrayna ordusu arasında da çatışmalar yaşandı. Konumu Avrupa ile Rusya arasında olan Ukrayna’da yaşayan vatandaşlar da Rus ve Batı yanlıları olarak kutuplara bölündü.
PUTİN, DONETSK VE LUHANSK’I TANIDI
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, barış görüşmelerini fiilen sona erdirerek, Ukrayna’nın doğusundaki Donetsk ve Luhansk’ın “bağımsız ülkeler olarak tanınma” talebini kabul ettiklerini açıkladı.
Donetsk ve Luhansk’ta Rusya destekli isyancılar, 2014 yılından beri Ukrayna birlikleriyle savaşıyordu.
Putin, iki bölgeye de barış gücü göndermeye karar verdi.
Moskova resmi olarak Donetsk ve Lugansk’ın bağımsızlığını bugüne kadar tanımamıştı. Rusya yönetimi, bölgedeki ayrılıkçıları Ukrayna’ya karşı elini güçlendirmek amacıyla destekliyordu.
Aynı zamanda Donbas birçok Rus için tarihsel açıdan Kırım kadar önemli önemli bir yer olarak görülmüyor.
Moskova aynı zamanda Ukrayna’yı NATO’yla arasında bir tampon bölge olarak görüyor. Rus yetkililer, son krizde sık sık Ukrayna’nın NATO’ya katılımına karşı çıkarak NATO’nun Doğu Avrupa’daki genişlemesinin durdurulmasını talep ediyor.
Rusya daha önce Gürcistan’dan tek taraflı bağımsızlık ilan eden Abhazya ve Güney Osetya’nın bağımsızlığını tanımıştı. Rusya, Donbas’ta da ayrılıkçıların bağımsızlığını tanıyarak Gürcistan’da olduğu gibi Ukrayna’nın doğusunda da uzun vadeli bir askeri varlığa sahip olabilir.
RUSYA UKRAYNA SAVAŞINDA SON GERİLİM
Rusya’nın Ukrayna sınırlarına asker yığmaya başlaması, Batılı ülkelerin “Rusya Ukrayna’yı işgal edecek” iddiasına yol açtı. Rusya bu iddiayı reddetse de NATO’nun Doğu Avrupa’daki genişleme faaliyetleri durmazsa askeri seçeneği değerlendireceğini açıkladı.
NATO’nun Ukrayna krizi nedeniyle bölgeye asker ve silah sevkiyatını yoğunlaştırması bölgede tansiyonu hızla tırmandırdı. Krizin çözümüne ilişkin diplomatik çabalarda da somut bir ilerleme sağlanamadı.
Ukrayna’nın doğusunda son günlerde çatışmaların yeniden yükselişe geçmesi de krizi iyice derinleştirdi. Ölümlere yol açan karşılıklı top atışları sürerken Ukrayna hükümeti ve Donbas’taki Rus ayrılıkçılar birbirlerini ateşkesi ihlal etmekle suçladı.
24 Şubat 2022’de Rusya, sabaha karşı yerel saatle 05:50’de Donbas’a askeri harekat için düğmeye bastı. Sabaha karşı ulusa sesleniş konuşması yapan Putin, Ukrayna’ya operasyon düzenlendiğini duyurdu.
Konuşmasında bunun bir işgal olmadığını fakat “özel askeri operasyon” olduğunu dile getiren Putin, Ukrayna’dan kaynaklı olduğunu ifade ettiği tehditler karşısında Rusya’nın kendisini savunacağını ifade etti.
Rusya Devlet Başkanı Putin konuşmasında, “Ukrayna ile Rusya’nın çatışması kaçınılmaz, burada sorulması gereken soru ne zaman olacağıdır. NATO’nun genişlemesi ve Ukrayna topraklarını kullanması kabul edilemez. Rusya ordusunun operasyonunun amacı insanları korumaktır. Şartlar, Rusya’yı harekete geçmeye zorladı” ifadesini kullandı.
RUSYA UKRAYNA SAVAŞINDA SON DURUM NE?
Rusya ile Ukrayna arasındaki savaştan en çok etkilenen sivilleri kurtarmak için çalışmalar devam ederken Rusya Savunma Bakanlığı, Kiev ile birlikte dört büyük kentte insani koridor açıldığını duyurdu.
Cherhihiv, Sumy, Harkov ve Mariupol kentlerinde de benzer koridorların açıldığı belirtildi.
Yetkililer bir süre silahların kullanılmayacağını da duyurdu.
“BAŞARISIZ OLDUK AMA KİMSE PUTİN’E SÖYLEMİYOR”
2014’te Kırım’ı ilhak ettikten sonra Ukrayna’nın doğusundaki Moskova yanlısı ayrılıkçı grupları destekleyen Rusya’nın başlattığı savaşta 13 gün geride kaldı.
Rusya farklı noktalardan birçok kent ve kasabaya saldırırken, Ukrayna’nın direnişi ve uluslararası kamuoyunun yaptırım ve baskısı ile birlikte yeni raporlar da ortaya çıkmaya başladı. İngiliz medyası, Rus istihbarat birimi FSB’nin hazırladığı bir raporda Rusya’nın savaşta büyük bir başarısızlık örneği gösterdiğinin belirtildiğini aktardı.
“KİMSE CESARET EDEMİYOR”
Daily Star gazetesinde yer alan haberde Sovyetler Birliği’nin önde gelen kurumlarından KGB’nin modern hali olan FSB’den yetkili ve casusların hazırladığı raporda, “Savaşın çoktan kaybedildiği” belirtildi.
Fakat bu bilgiyi kimsenin Putin’e söylemeye cesaret edemediği de belirtilirken, konuyla ilgili bir açıklama yapan Rus bir yetkili bu durumu Nazi Almanyası’nda yaşananlara benzetti.
“RAPORU ZAFER KAZANMIŞIZ GİBİ YAZMALIYIZ”
FSB’nin raporunda Rusların zayiatının 10 bine ulaşmış olabileceği kaydedilirken, Rusya Savunma Bakanlığı’nın resmi verilerine göre şu ana kadar 498 asker yaşamını yitirdi. Fakat konuyla ilgili bir açıklama yapan bir yetkili “Birçok birlikle temas kesildiği için hükümetten kimse tam rakamı bilmiyor” yorumunu yaptı. Yetkili, “Raporu ve analizi sanki Rusya zafer kazanmış gibi yazmalısınız. Aksi takdirde sizin yaptığınız iyi iş sorgulanır” dedi.
İngiliz medyasında yer alan raporda, FSB savaştaki başarısızlığın faturasını Moskova yönetimine kesti. Raporda, “İşgalin başarısız olmasının sebebi önceden bir bilgi verilmemesi ve batının yaptırımlarına karşı hazırlıksız olunması” denildi.
“KADİROV DA DURUMDAN RAHATSIZ” İDDİASI
Raporda ayrıca Haziran’a kadar savaşın bitmesi gerektiği kaydedilirken aksi takdirde ekonominin çökeceği uyarısı da yapıldı. Öte yandan Putin’in müttefiki olan Ramazan Kadirov’un da Ukrayna Devlet Başkanı Zelenskiy’i öldürmek için gönderdiği suikast timinin de imha edilmesinden rahatsız olduğu kaydedildi.
Raporda, “Eğer Zelenskiy suikasta uğrasa bile Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesi için 500 binden fazla askere ihtiyacı var ve buna tedarik ve lojistik personeli dahil değil” denildi.
ÜST DÜZEY KOMUTAN ÖLDÜRÜLDÜ İDDİASI
Rusya ile Ukrayna arasındaki savaş 13’üncü gününe girerken, Ukrayna istihbaratı, Rus lider Vladimir Putin’in canını sıkacak bir açıklama yaptı. Açıklamada Rusya’nın 41’inci Tam Teçhizatlı Ordusu’nun tümgenerali Vitali Gerasimov’un öldürüldüğü belirtildi.
Gerasimov’un Harkov’da yaşanan çatışmada öldüğü belirtilirken, “Tümgeneral Gerasimov ve üst düzey askerler Ukrayna’nın doğusundaki Harkov’da öldürüldü” denildi. Araştırmacı gazetecilik ajansı Bellingcat de Rus kaynaklarına dayandırarak Gerasimov’un ölümünü doğruladı. İkinci Çeçen Savaşı’nda da görev alan Gerasimov, Rusya’nın Suriye’deki operasyonunu ve 2014’te Kırım’ın ilhak edilmesinde de rol almıştı.
Mart ayının başında aynı birlikte görev alan tümgeneral Andrei Sukhovetsky de öldürülmüştü.
RUSYA’DAN BİYOLOJİK SİLAH İDDİASI
Rusya’nın dün ABD fonlarıyla Ukrayna’nın bazı kentlerinde yasaklı biyolojik ve kimyasal laboratuvarlar kurulduğunu iddia etmesinin ardından Rusya Silahlı Kuvvetleri Radyolojik, Kimyasal ve Biyolojik Koruma Birliği Şefi İgor Kirillov söz konusu laboratuvarlar hakkında basın toplantısı düzenledi.
“ORTADAN KALDIRMAYA ÇALIŞTILAR”
Kirillov, laboratuvarların varlığına dair belgeleri incelediklerini aktararak, belgelere göre Ukrayna tarafının 24 Şubat’ta teşhir olmamak adına bu laboratuvarları ve belgeleri ortadan kaldırmaya çalıştığını söyledi.
“TUTANAKLAR MEVCUT”
Kirillov, “24 Şubat’tan itibaren laboratuvarlardaki biyolojik çalışmaların tümüyle imha edilmesi talimatı verildiğini doğrulayan imha tutanakları mevcut. İmha tutanaklarının analizi, Lviv’deki biyoloji laboratuvarda veba, şarbon ve bruselloz patojenleri, Harkov ve Poltava’daki laboratuvarlarda ise difteri, salmonelloz ve dizanteri patojenleri ile çalışmalar yapıldığını gösteriyor. Pentagon’daki yetkililer, bu koleksiyonların Rus uzmanların eline geçmesi halinde Ukrayna ve ABD’nin Biyolojik Silahlar Sözleşmesi’ni ihlal ettiğinin, özellikle de sentetik biyoloji metotları kullanılarak mikroorganizmaların patojenik özelliklerinin güçlendirilmesine yönelik çalışmalar yapıldığının doğrulanacağını anlıyor” dedi.
“İMHA EDİLDİĞİNİ GÖSTERİYOR”
Kimyasal ve biyolojik laboratuvarların Ukrayna dışına çıkarıldığını savunan Kirillov, “ABD’nin askeri-biyolojik programının devam ettirilmesi için gerekli tüm araç ve malzemelerin halihazırda Ukrayna dışına çıkarıldığı bilgisi var. Ayrıca bu merkezlerin imhası ile ilgili önemli detaylar var. Yapılan imhalarda kullanılan yöntem söz konusu biyolojik çalışmaların geri dönüşü olmayan şekilde imha edildiğini gösteriyor” ifadelerini kullandı.
“ÇOCUKLARDA HASTALIK GÖRÜLDÜĞÜ İDDİASI”
Kirillov ayrıca, ABD’nin bu laboratuvarlar için 200 milyon dolarlık bir fon desteği sağladığını öne sürdü.
Kurulan laboratuvarlar nedeniyle bölgede yaşayan çocuklarda belirli hastalıkların görüldüğünü iddia eden Kirillov, “Ukrayna’da ABD’nin siparişi üzerine NATO’nun askeri-biyolojik faaliyetlerini yürüten laboratuvarların kızamık vakalarında 100 kat artışa neden olduğunu gösteren raporlar var. Kızamıkçık, difteri ve tüberküloz vaka sayılarında da artış görülüyor. Öte yandan Dünya Sağlık Örgütü’nün Ukrayna’yı çocuk felci salgını riskinin yüksek olduğu ülke ilan ettiğini hatırlatırım” dedi.
RUSYA, 26 ASKERİ TESİSİ İMHA ETTİ
Rusya’nın Ukrayna’ya saldırıları ve kentlerdeki çatışmalar devam ederken, güncel durum ile ilgili Rusya Savunma Bakanlığı Sözcüsü İgor Konaşenkov açıklamalarda bulundu.
Rus birlikleri tarafından bazı yerleşim alanlarında kontrolün sağlandığını söyleyen Konaşenkov, bazı kentlerde insani koridorların oluşturulması için ateşkes rejimi uyguladıklarını belirtti.
“KOŞULLAR OLDUKÇA ZOR”
Konaşenkov, “Bugün, Moskova saatiyle 10.00’dan itibaren sivillerin tahliyesi için ‘ateşkes rejimi’ çerçevesinde operasyonlar tamamen durdu. Dün Mariupol’den kaçmayı başaran sivillere göre milliyetçilerin kontrol altında tuttuğu kentlerde koşullar oldukça zor. İnsanlar bodrumlarda saklanıyor, elektrik ve doğalgaz olmadığı için yemekler sokaklarda yakılan ateşlerde pişiriliyor. Milliyetçiler evlerini terk etmeye çalışan sivillere ateş ediyor. Savaşçılarımız bu milliyetçi grupları dağıtıyor” dedi.
Rus ordusunun operasyonlarının sürdüğünü aktaran Konaşenkov, “Rus Havacılık ve Uzay Kuvvetleri’ne ait bombardıman ve saldırı uçakları 26 askeri tesisi imha etti. Bunların arasında 2 komuta merkezi, 1 radar istasyonu, 5 mühimmat deposu ve silah ve askeri teçhizatın toplandığı 11 alan var” dedi.
ZELENSKİY’DEN SERT İFADE: HEPSİNİ BULACAĞIZ
Ukrayna lideri Zelenskiy, bir ulusa sesleniş konuşması yaparak vatandaşlarından güçlü olmasını isterken Rus ordularının da Ukrayna’da işlediği suçlardan dolayı cezalandırılacağını söyledi.
Zelenskiy, “Bugün Affetme Pazarı. Fakat biz binlerce kurbanı unutmayacağız. Binlerce acı çekeni unutmayacağız. Ve Tanrı da unutmayacak. Bugün değil. Yarın değil. Asla. Affetmek yerine ve Yargılanma Günü olacak” ifadesini kullandı.
Ukrinform’un aktardığı konuşmada, “Evleri yıkmanızı affetmeyeceğiz. Bugün Okhmatdyt’te hava savunma sistemimizin düşürdüğü füzenizi unutmayacağız. 500’den fazla bu tür füze bizi vurdu. Ukrayna’nın her yerini insanlarımızı ve çocuklarımızı vurdu” dedi.
Zelenskiy konuşmasının sonunda ise ,”Şehirlerimizi, insanımızı vuran, topraklarımızı bombalayan ve roket atan her bir p..i bulacağız. Dünyada sizin için hiçbir yer huzurlu olmayacak, mezarlık hariç” ifadesini kullandı.
RUSYA’YA YAPTIRIM YAĞMURU
Ukrayna saldırılarıyla dünyanın büyük bir bölümünü siyasi olarak karşısına alan Rusya’ya bu girişimi pahalıya patladı.
Ülkelere uygulanan küresel ölçekteki yaptırımları izleyen Castellum.ai adlı internet sitesinin verilerine göre Rusya, saldırıların başlamasının ardından dünyanın en fazla yaptırıma maruz kalan ülkesi haline geldi.
Rusya, 22 Şubat öncesinde 2 bin 754 yaptırımla listede kendine yer bulurken, saldırıların ardından gelen ek 2 bin 778 yaptırımla zirveye oturdu. Toplam 5 bin 532 yaptırımla birinci sıraya yerleşen Rusya’yı 3 bin 616 yaptırımla İran izlerken, Suriye 2 bin 608, Kuzey Kore ise 2 bin 77 yaptırımla listede yer aldı.
Dünyada en çok yaptırım uygulanan diğer ülkeler arasında 651 yaptırımla Venezuela, 510 yaptırımla Myanmar ve 208 yaptırımla Küba da bulunuyor.
EN FAZLA YAPTIRIM İSVİÇRE’DEN
Öte yandan listeye göre Rusya’ya en sert tepkiyi veren ülke 568 yaptırımla İsviçre oldu. Onu 518 yaptırımla Avrupa Birliği, 512 yaptırımla Fransa, 454 yaptırımla Kanada ve 413 yaptırımla Avustralya izledi. ABD’nin ise Rusya’ya bugüne kadar 243 yaptırım uyguladığı bildirildi. Ayrıca yaptırımların toplamda 2 bin 427 kişi, 343 kuruluş, 6 gemi ve 2 uçağı hedef aldığı belirtildi.
Rusya’nın Ukrayna’daki iki ayrılıkçı bölgenin bağımsızlığını tanıması ve Ukrayna’ya yönelik askeri operasyon başlatmasının ardından Batı dünyasından Moskova’ya sert tepki gelmişti. ABD, NATO ve Avrupa Birliği, Rusya’ya yönelik peş peşe yaptırımları uygulamaya koymuştu.
