Türkiye gibi Deli Dumrul projelerinin ağına düşen Portekiz yeniden müzakere yoluyla yükünü hafifletti. Benzer formül Türkiye’ye de önerildi.
Geçmediği köprüye, tünele, otoyola, gitmediği havalimanına, tren garına, tüketmediği elektriğe milyarlarca dolar para ödemek zorunda kalan vatandaşın, Portekiz modeliyle Deli Dumrul projelerinden kurtulabileceği bildirildi.
İFLAS EDİYORDU
TEPAV’ın yayımladığı ve kamu-özel-işbirliğiyle (KÖİ) yapılan aşırı pahalı projelerin ülkeye zararını ortaya çıkaran raporda, Portekiz’in de Türkiye gibi benzer şekilde KÖİ projelerinin ağır yükü altına girdiği, ancak şirketlerle yapılan yeniden müzakere sonucundan yükü hafiflettiği belirtildi. Raporda, Türkiye’nin de Portekiz’i örnek alıp projelerde indirime gitmesi önerildi. ‘Cebimizden tek kuruş çıkmayacak’ denilerek önerilen KÖİ modeli Portekiz için de kabus oldu. KÖİ modelini ilk kez 1993 yılında Vasca da Gama köprüsünün yapımında kullanan Portekiz, ilk etapta bütçeden para çıkmadığı için otoyollar başta olmak üzere çok sayıda işi KÖİ modeliyle yaptırdı. Ancak geri ödeme günü gelip bütçeye 20 milyar Euro’luk yük binince vahim gerçekle karşılaşıldı. Zayıf ekonomisiyle iflasın eşiğine sürüklenen Portekiz’e 2011 yılında Avrupa Komisyonu, Avrupa Merkez Bankası ve IMF 78 milyar Euro’luk kurtarma paketi açtı. Paketin bir şartı da bir daha asla KÖİ projesine onay vermemesi ve mevcut KÖİ projelerinin yeniden müzakere edilip düzeltilmesi oldu.
İşletme ücretleri düşürüldü, kâr oranı azaltıldı
Portekiz, KÖİ sözleşmelerini görüşmek için önce müzakere heyeti kurdu. Heyet kamu ödemelerini azaltacak değişiklik önerilerini belirledi. Kamuya da bilgi verilerek şirketlerle masaya oturuldu. Müzakere sonucunda devletin ödediği işletme ücretleri düşürüldü, bakım onarımlar ötelendi, bakımların bir kısmını devlet üstlendi, şirket ortaklarının kârı azaltıldı ve kamu ödemelerinde yüzde 18 düşüş sağlandı. Portekiz o günden sonra yeni Deli Dumrul projesi de imzalamadı.
Müzakere için Türkiye’ye örnek olabilir
TEPAV’ın raporunda, Portekiz örneğinin kamu ödemelerini azaltmak amacıyla hükümet tarafından başlatılan nadir müzakerelerden olması açısından önemli olduğuna işaret edilirken, “Türkiye’nin de KÖİ projelerinin yeniden müzakeresinde dikkate alabileceği bir tecrübe olabilir. Mali sürdürülebilirlik açısından riskli görülen KÖİ projeleri uluslararası deneyimler de dikkate alınarak yeniden müzakereye açılmalıdır” denildi.
