KÖİ projeleri yüzünden 2045 yılına kadar müteahhit şirketlere 153 milyar dolar garantili borç ödenecek. Kapalı yollara dahi yüz milyonlarca dolar kaynak aktarılıyor.
Türkiye’nin geleceğini ipotek altına aldığı eleştirileri yapılan Kamu Özel İşbirliği (KÖİ) projeleri için zehir zemberek bir rapor yayımlandı. Türkiye Ekonomi Politikaları Vakfı’nın (TEPAV) yayınları arasında yer alan rapor Coşkun Cangöz, Uğur Emek, Nurhan Uyduranoğlu Karaca tarafından yazıldı. Rapora göre, Türkiye’nin diğer ülkelerden farklı olarak ihaleleri şeffaf yapmaması, kazanan teklifin ve sözleşmelerin kamuoyuna açıklanmaması, her bakanlığın kendine göre proje yürütmesi, ödenen paranın karşılığının alınıp alınmayacağına ilişkin analizlerin yapılmaması gibi nedenlerle KÖİ modeli dünyadaki iyi örneklerden ayrıştı, kötü örnek oldu.
ŞEHİR HASTANELERİ ZİRVEDE
Raporda yer alan bilgilere, KÖİ ile yapılan havalimanı projelerinde 2021-2042 döneminde 7.3 milyar dolar, otoyol ve köprü projelerinde 2021-2042 döneminde 32.1 milyar dolar, şehir hastanesi projelerinde 2021-2045 yılları arasında 78.2 milyar dolar ve Akkuyu Nükleer Santrali projesinde 2021-2035 döneminde 35.2 milyar dolar olmak üzere toplamda en az 152.8 milyar dolar (2.1 trilyon TL) garantili borç ödeyeceğiz. KÖİ yüzünden dünyaya gelen her çocuk milli gelirin yüzde 22’sine karşılık gelen bu borcu üstlenmek zorunda kalacak.
Raporda, garantilerin belirlenmesi ve denetim yetkisinin TBMM’ye verilmesi önerildi.
252 milyon doları boşa ödedik
Rapora göre, 2020 ve 2021 yıllarında pandemide tam kapanma nedeniyle kullanmadığımız KÖİ projelerine toplam 252.1 milyon dolar para ödedik. Bu ödemelerin 119.7 milyon doları Osmangazi, 63 milyon doları Yavuz Sultan Selim köprülerine gitti. Ayrıca Gebze-İzmir Otoyolu’na 38.7 milyon dolar, Avrasya Tüneli’ne 28.7 milyon dolar ve Zafer Havalimanı’na da 1.9 milyon dolar ödedik. Raporda, idarelere bu ödemeler için mücbir sebep başvurusu önerildi.
YENİDEN MÜZAKERE EDİLMELİ
Raporda, şeffaf olmayan KÖİ uygulamaları yüzünden başta şehir hastaneleri olmak üzere kamunun uğradığı zararlara işaret edilirken, kamu yararını sağlayacak şekilde tüm KÖİ projelerini kapsayan model geliştirilmesi ve modele uymayan sözleşmelerin yeniden müzakere edilmesi önerildi. Modelin unsurları arasında şeffaf ihale, şeffaf sözleşme, mücbir sebep, fesih, yeniden müzakere, paranın karşılığının tam alınması ve sosyal etki gibi şartlar sayıldı.
